حقوق پناهندگان (قرآن)پناهنده در لغت عبارت است از این‌که به کسی و یا چیزی پناه برده شود. [۱]
علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا، ج۱۳، ص۴۶۰، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، س۱۳۳۰.
۱ - پناهنده در لغت و اصطلاحواژه پناهنده کلمه فارسی است که معادل عربی آن "التجاء" می‌باشد؛ «التجاء الی شخص أو شیء» به فردی یا شیء پناه برد و به آن پناهنده شد [۲]
حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۰، ص۱۶۵، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، س ۱۳۶۰ ش.
و یا به مکانی پناهنده شد و امر خود را به خدا واگذار نمود. پناهنده در اصطلاح به فرد، افراد یا گروهی اطلاق می‌شود که به دلایل مختلف مجبور به ترک مکانی می‌شوند و به جایگاه دیگر پناه می‌بردند. [۴]
مکارم شیرازی، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ج۳، ص۴۱۰، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب، س۱۴۲۱ ق.
بنابراین پناهنده به شخصی گفته می‌شود که به افراد، گروه‌ها یا جامعه و کشور دیگر پناهنده شود تا بتواند از شر اشرار و متجاوزان به حقوق (جان و مال) خود در امان بماند، [۵]
حسن مصطفوی، تفسیر روشن، ج۱، ص۳۴۵، تهران، مرکز نشر کتاب، سال ۱۳۸۰ ش.
که به آن پناهنده سیاسی یا اجتماعی اطلاق می‌شود و یا بخاطر وجود منفعت و مصلحت خود پناهنده می‌شوند. [۶]
محمد علی سایس، تفسیر آیات الاحکام، ج۱، ص۴۰۴.
۲ - تاریخچه بحث پناهندگینخستین مرحله پناهندگی در تاریخ اسلام قبل از هجرت پیامبر اسلام به وقوع پیوست، زمانی که گروهی از مسلمانان به جهت آزار و اذیت مشرکین قریش، مکه را به قصد سرزمین نجاشی ترک می‌گویند و در آن‌جا پناهنده می‌شوند، هرچند سران قریش تلاش نمودند پناهندگان را به اجبار به وطن‌شان برگردانند، ولی نجاشی چنین تقاضایی را نپذیرفت و گفت: این‌ها جمعیتی هستند که به من پناهنده شده‌اند، و کشور مرا بر کشورهای دیگر به خاطر امنیتش ترجیح داده‌اند. [۷]
محمدجواد نجفی خمینی، تفسیر آسان، ج۱۱، ص۱۴۲، تهران، انتشارات اسلامیه، س ۱۳۹۸ ق.
۳ - اهمیت بحث پناهندگی در عصر حاضربحث پناهندگی و حقوق پناهندگان در جهان امروز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشد؛ زیرا جامعه به اصطلاح مدرن عصر حاضر در تلاشند تا از طریق سازمان‌های بین اللملی بر کشورها فشار وارد کنند تا به حقوق پناهندگان احترام بگذارند و پناهندگان را مورد اذیت و آزار قرار ندهند. ۴ - حقوق پناهندگان از دیدگاه قرآناسلام برای پناهندگان و جایگاه آنان در جامعه اهمیت زیادی قائل می‌باشد، زیرا سرآغاز تاریخ اسلام همراه با پناهندگی و هجرت رسول مکرم اسلام از مکه به مدینه می‌باشد. پناهندگان در قرآن دارای انواع مختلفی می‌باشند که به طبع، حقوق متفاوتی خواهند داشت، ولی به‌طور کلی جایگاه پناهندگان و حقوق آنان از منظر قرآن عبارت است از این‌که اگر هر فرد یا گروهی از افراد به کشور اسلامی پناهنده شوند، تا زمانی که در کشور اسلامی هستند در صورت رعایت قوانین اسلام در امان حکومت اسلامی می‌باشند و مسلمانان باید جان و مال پناهندگان را محترم بشمارند و از هرگونه تعدی و تجاوز به پناهندگان خودداری کنند. حقوق پناهنده در قرآن از چنین جایگاهی برخوردار است که خداوند به پیامبر اسلام دستور می‌دهد که حتی اگر یکی از افراد مشرکین که با آنان در حال جنگ و نبرد هستی از شما پناهندگی بخواهد به او پناه بدهی تا کلام خدا را بشنود و از هرگونه تعدی به او خودداری نمایید و اگر تصمیم به برگشت گرفت آن را به مکان امن منتقل کنید تا به وطن و محل زندگی خود بر گردد. [۸]
محمدجواد نجفی خمینی، تفسیر آسان، ج۶، ص۱۹۵، تهران، انتشارات اسلامیه، س ۱۳۹۸ ق.
«وَ إِنْ أَحَدٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ اسْتَجارَکَ فَأَجِرْهُ حَتَّی یَسْمَعَ کَلامَ اللَّهِ ثُمَّ أَبْلِغْهُ مَأْمَنَهُ ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لا یَعْلَمُونَ» «و اگر یکی از مشرکان از تو پناهندگی بخواهد، به او پناه ده تا سخن خدا را بشنود (و در آن بیندیشد) ! سپس او را به محل امنش برسان، چرا که آن‌ها گروهی ناآگاهند!»۵ - موارد شمول حقوق پناهندگان از دیدگاه اسلامآنچه در مورد حقوق پناهندگان از دیدگاه اسلام بیان گردید شامل افرادی می‌گردد که هدف از پناهندگی آنان به کشور اسلامی تحقیق در مورد دین اسلام برای جستجوی واقعیت و رسیدن به حقیقت دین اسلام و ایمان به آن باشد. نوع دیگری از افراد که دارای حقوق پناهندگی در اسلام می‌باشند، شامل افرادی می‌شود که به جهت اذیت و آزار دشمنان اسلام در وطن خود نمی‌توانند به زندگی عادی خود بپردازند و به دستورات دین اسلام و مسائل دینی خود عمل کنند که اسلام به این گروه دستور هجرت می‌دهد. «کسانی که در راه خدا و برای خدا مهاجرت کنند، در این جهان پهناور خدا، نقاط امن فراوان و وسیعی پیدا می‌کنند که می‌توانند حق را در آن‌جا اجرا کنند» . و اما افرادی که برای تجسس و همکاری با دشمنان دین اسلام به کشور اسلامی مسافرت می‌کنند و تحت لوای حقوق پناهنده در صدد خیانت به جامعه اسلامی می‌باشند هرگز عنوان پناهنده شامل حال آن‌ها نمی‌گردد، بلکه اسلام برای آنان مجازات سنگینی در نظر می‌گیرد و با قاطعیت با آن‌ها برخورد می‌کند. ۶ - فهرست منابع(۱) قرآن کریم. (۲) علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، س۱۳۳۰. (۳) حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، س ۱۳۶۰ ش. (۴) ابن‌منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، س۱۴۱۴ ق. (۵) مکارم شیرازی، الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب، س۱۴۲۱ ق. (۶) حسن مصطفوی، تفسیر روشن، تهران، مرکز نشر کتاب، سال ۱۳۸۰ ش. (۷) محمد علی سایس، تفسیر آیات الاحکام. (۸) محمدجواد نجفی خمینی، تفسیر آسان، تهران، انتشارات اسلامیه، س ۱۳۹۸ ق. (۹) مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیه، س۱۳۷۴ ش. ۷ - پانویس
۸ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله (حقوق پناهندگان) |